Rommelen in de wijsbegeerte

 Inhoud

Over valsheid

• • • • • • • • • 

[K.T. Dröfe: Rommelen in de wijsbegeerte, p. 59]

Een minister van een machtig land komt bij de president van dat land over de vloer en maakt het een en ander mee van diens huiselijk leven.

Nadat zijn ministerschap is beëindigd, schrijft hij een boek waarin persoonlijke en voor het gezin van de president pijnlijke informatie wordt geboden. Het boek wordt grif verkocht en de ex-minister verdient er een aardige som aan. De minister kreeg het vertrouwen en heeft het misbruikt ten eigen bate: vals.

De president-directeur van een vliegtuigfabriek komt bij een omroeporganisatie om aldaar een interview te ondergaan, dat om de een of andere reden niet doorgaat. Voordat de geplande opneming zou plaats hebben, praat hij honderduit met enige medewerkers van de omroep in de voor hem kenmerkende enigszins boude stijl, waarbij hij, geen blad voor de mond nemend, forse kritiek uit, ook aan het adres van zijn eigen medewerkers. De omroeporganisatie heeft het gesprek stiekem op de band opgenomen en zendt het vervolgens uit, waarna de president-directeur gedwongen is publiekelijk zijn verontschuldigingen aan te bieden. Als men ergens te gast is en vrijuit spreekt geeft men vertrouwen, een vertrouwen dat op schandalige wijze is misbruikt door de omroeporganisatie: meer dan vals.

Een prinses (zij is gehuwd met de troonopvolger) heeft een geheime affaire met een ‘vriend’. Deze publiceert nadat de relatie is beëindigd een boek over zijn affaire met de prinses waarmee en waarin hij zeer vertrouwelijke informatie prijs geeft. De ‘vriend’ verwerft met het boek een klein vermogen. Vals-heid ten top.1

Een journalist onderhoudt een vriendschappelijke relatie met een lid van het ioc (Internationaal Olympisch Comité). Deze heeft de journalist verschillende keren aan informatie voor zijn krant geholpen. Op een keer belt de journalist naar het ioc-lid, die zich op dat moment buitenslands bevindt en mogelijkerwijs enkele alcoholische versnaperingen heeft genuttigd. Hoe dit zij, hij laat zich in zeer onkiese taal uit over een lid van het koninklijk huis. Het ioc-lid gaat er kennelijk vanuit dat het gesprek ‘entre nous’ blijft; publicatie zou hem immers in grote verlegenheid brengen.

Omdat de journalist een vriendschappelijk relatie met het ioc-lid onderhoudt, dient deze hem onder alle omstandigheden voor het bekend worden van zijn uitlatingen te behoeden, te meer daar geen enkel openbaar belang gediend is met het bekend worden van aard en strekking der uitlatingen. Maar wat gebeurt er? De journalist publiceert daags na het gesprek een hoofdartikel in zijn krant en doet in sappige taal kond van de uitlatingen van het ioc-lid: ultieme valsheid.

De president van een groot land pleegt overspel met een ondergeschikt meisje. (We mogen dat misschien onverstandig noemen, van het uiten van een moreel oordeel dienen we ons te onthouden; dat recht komt alleen zijn vrouw toe.) De ondergeschikte praat over haar affaire met een medewerkster (van de president), kennelijk neemt zij laatst genoemde in vertrouwen. De medewerkster geniet uit hoofde van haar functie een vertrouwenspositie in het huis van de president. Het is derhalve haar taak uiterste discretie in acht te nemen.

Zonder dat het ondergeschikte meisje er weet van heeft, neemt de medewerkster echter het gesprek met behulp van een bandopnameapparaatje op en speelt dat de openbare aanklager, die bezig is een onderzoek in te stellen naar bepaalde gedragingen van de president, toe. Vals tegenover het ondergeschikte meisje, vals tegenover de president.

In deze voorbeelden wordt vertrouwen gegeven en wordt vertrouwen geschonden en wel om er op de een of andere manier voordeel mee te behalen, in alle gevallen ten detrimente van de vertrouwengever. Deze en dergelijke handelingen verdienen het predikaat vals en we doen er goed aan ze duidelijk als zodanig aan te merken en aan te duiden. Mede daarom dit voorstel: laten we voortaan in de eerste plaats de valsheid van de valsspelers aan de kaak stellen in plaats van alle aandacht te richten op de faux pas van de prominent.

september/oktober 1998

Noten

1. Vindt u ‘ploertig’ in dit geval een passender kwalificatie, dan is het goed te beseffen dat u uiteraard gerechtigd bent ‘vals’ te schrappen en deze term daarvoor in de plaats te stellen.