De Ondertoon

De Ondertoon

Over het leven, de evolutie, het perspectief, onze taak, en de voltooiing

C.A. Sander

Inleiding

We leven in een zorgelijke tijd. Er worden met het grootste gemak duizenden mensen omgebracht; er wordt in feite hier en daar, zij het op kleine schaal, oorlog gevoerd. En op verschillende plaatsen van de wereld worden aanslagen gepleegd met een beangstigende frequentie. De grote mogendheden vertrouwen elkaar niet en dat bewerkstelligt nationalisme en militarisme en dat zorgt weer voor een gevoel van gevaar. In zo’n situatie wordt het moeilijk de toekomst met vertrouwen tegemoet te zien.

Dit document is geschreven om ondanks de zorgen die de huidige situatie meebrengt en de nare gebeurtenissen die we mogelijkerwijs nog hebben te verwerken, het vertrouwen in het leven vast te houden of terug te krijgen. Als we de gegevens die ons ter beschikking staan goed bekijken dan zien we dat we vrijwel zeker deelgenoot zijn van een groot kosmisch project met de opgaaf ons als bezielde deelnemer te gedragen. In de tekst verderop wordt dit inzicht gestaafd en toegelicht. Het zal dan duidelijk worden dat het leven niet als een kosmische aberratie moet worden beschouwd die uit een reeks toevalligheden is voortgekomen maar onderdeel uitmaakt van een groot kosmisch plan.

Het wordt dan ook duidelijk dat het onze opgave is zo veel mogelijk met verve en bezieling aan dit project te werken. Er is een tijd geweest dat de politiek het primaat had voor de zorg van alle sociale verbeteringen, het bestrijden van onwenselijke ontwikkelingen en het bezweren van maatschappelijke gevaren. Deze taak van het politieke bestel is niet verdwenen maar in potentie en relevantie verminderd. Als wij burgers de zaken helemaal overlaten aan de politiek gaan er te veel zaken mis; het is absoluut nodig dat wij ook de armen uit de mouwen steken. Daarom zal er in de toekomst nog meer aan de wereld gewerkt worden door individuele mensen, stichtingen, toevallige samenwerkingsverbanden, verenigingen, bedrijven en in enkele gevallen door gouvernementen van landen die door verstandige en wijze mensen worden geregeerd.

Waarom we het vertrouwen in het leven mogen blijven koesteren

We leven van generatie op generatie duizenden jaren al met de soms opkomende vragen: Waartoe dit alles? Wat doen we hier? Waarheen gaat het allemaal? De antwoorden van de goden, van de profeten, van de hogepriesters hebben we soms geloofd en hebben ons soms gerustgesteld, maar altijd slechts voor beperkte tijd.
En nu we in de eenentwintigste eeuw zijn beland willen we eindelijk het echte antwoord vernemen. Is dat er? Het antwoord luidt: daar ziet het wel naar uit.

Laten we het onderzoek naar dit inzicht openen.

De vier basiskrachten van de natuur t.w. de elektromagnetische kracht, de gravitatie (zwaartekracht), de sterke en zwakke kernkracht zijn op een ongelooflijk precieze wijze bepaald; zo nauwkeurig dat het vrijwel ondenkbaar is dat zij niet door een - laten we zeggen - kosmische intelligentie zijn vastgesteld. In Bijlage 1, wordt de precisie waarmee de vier basiskrachten zijn vastgesteld nader uitgewerkt en toegelicht.

Het is goed te beseffen dat op grond van de precieze vaststelling van de basiskrachten bepaalde zaken mogelijk worden. Voorbeelden: het bestaan van atomen evenals van moleculen; hetzelfde geldt voor sterren met een lange levensduur van enige miljarden jaren en van de zwaardere supernova's (sterren met een korte levensduur van pakweg 100 miljoen jaar) die met hun explosies verantwoordelijk zijn voor het doen ontstaan van alle hogere elementen (zoals zuurstof, koolstof, fosfor, de metalen, chloor, silicium enz.) en daarmee van het door sterren invangen van deze vrij zwevende elementen waaruit uiteindelijk de planeten van de sterren worden gevormd. En verder voor het doen ontstaan van één planeet die aan de eisen voldoet om leven te kunnen dragen, leven dat uiteindelijk de mens voortbrengt.

Met welke doel zijn de vier basiskrachten van de natuur zo ongelooflijk precies vastgesteld? Er is eigenlijk maar één passend antwoord, zo lijkt het: Aan de oerknal en de daarmee gepaard gaande vaststelling van de basiskrachten moet een intentie zijn verbonden.

Het kan moeilijk een andere intentie zijn (in voorlopige zin) dan de volgende: het doen aflopen van de kosmische evolutie culminerend in het doen ontstaan van de aarde (met haar zeer bijzondere eigenschappen) en vervolgens in de biologische evolutie uitmondend in de mensheid.

De aarde is een extreem bijzonder hemellichaam (zie Bijlage 2 alwaar de bijzondere eigenschappen van de aarde als leven dragend hemellichaam worden benoemd); ze zijn in hun combinatie zo bijzonder dat het zeer wel mogelijk, zo niet waarschijnlijk is dat al die andere ongeveer 10²² hemellichamen van het heelal noodzakelijk zijn om die ene hoogst uitzonderlijke te kunnen doen ontstaan en dus met zijn alle een soort bijproduct van de creatie van de aarde vormen.

Het leven heeft in een ongeveer vier miljard jaar durend proces het denkend wezen, de mens, voortgebracht, het meest complexe schepsel van de evolutie. Dat de mens daarmee het voorlopig hoogtepunt van het kosmische intentieproces vormt, lijkt in het licht van deze gedachtegang een schier onontkoombaar inzicht.

Binnen de mensheid als zodanig hebben zich al belangrijke ontwikkelingen voltrokken, zij het partieel: de democratische rechtstaat, mededogen (ook ten aanzien van dieren), verantwoordelijkheidsgevoel en de humane liefde; ook wetenschap en techniek kunnen in dit kader worden genoemd. Zonder wetenschap en techniek zou het bijvoorbeeld niet mogelijk zijn het onderhavige geschrift op te stellen en te verspreiden. Het intentionele proces waarvan hier sprake is moet uiteindelijk ergens in uitmonden. Daar het aardse leven in verband met de eindigheid van de zon zelf ook eindig is, moet dit culminatiepunt voor het einde van de aarde worden bereikt en mogelijkerwijs ver, heel ver, daarvoor. Gezien de versnelling die we in de evolutie (waartoe ook het civilisatieproces wordt gerekend) waarnemen ligt dit punt zelfs wellicht niet meer zo heel ver in de toekomst.

Het zou zeer wel kunnen zijn dat de mensheid een staat van volmaaktheid moet bereiken en dat het evolutieproces daarbij voortdurend druk uitoefent in die richting en wel op een zodanige wijze dat deze staat als het ware onontkoombaar wordt. Tegen die tijd heeft de evolutie haar taak, zo lijkt het, volbracht, inderdaad ten koste van heel veel leed en heel veel verdriet. Hoe de voltooiing er zal uitzien, daar moeten we maar niet over speculeren. Wel is het waarschijnlijk dat deze achter de ruimte en voorbij de tijd zal liggen en we moeten maar hopen dat deze de gigantische investering van de evolutie en van het leven goedmaakt. Misschien is het verder zinvol dat we ons realiseren dat hoogstwaarschijnlijk meer dan 99.99% van de evolutionaire weg is afgelegd.

Hoe zit het nu met al dat leed dat miljarden mensen en dieren in de loop van de tijd hebben moeten verdragen? Mogelijkerwijs is dat de niet te vermijden prijs die moet worden betaald.

Nu de vraag: Wat staat ons te doen? De wereld wordt, zo lijkt het, door de druk van de evolutie voortdurend in de goede richting geduwd. In dit proces vormen onvolwassen strevingen van mensen voortdurend verstoringen gezien hun oorlogen, hun onwrikbare maar valse overtuigingen, hun intolerantie, hun materialisme, hun hardvochtigheid en hun gebrek aan moed. Het antwoord op deze vraag is daarom in de eerste plaats waarschijnlijk het inzetten op de vorming van mensen, niet voor niets het eerste punt van het overzicht weergegeven in Bijlage 3 alwaar een aantal van de taken die wij kunnen en waarschijnlijk ook moeten oppakken zijn verwoord.

Besluit

Het is te hopen dat dit betoog niet alleen op goede inzichten gefundeerd is, maar ook als zodanig wordt erkend. Dan zal het zijn sporen kunnen nalaten in de filosofie, de sociologie en wellicht ook in de theologie maar bovenal in het beleid (van overheden, particulieren en organisaties). Laten we ook onder ogen zien dat de basisgedachten van de grote godsdiensten niet strijdig zijn met het hier geboden inzicht, al zal niet iedereen het daarmee eens zijn.

Dit betoog moge ertoe bijdragen dat de mensen een zeker richtinggevoel ervaren in hun leven ondanks een fors aantal ontwikkelingen die zorgelijk om niet te zeggen verontrustend zijn. Waarschijnlijk zullen eens alle zorgen, alle verschrikkingen en alle leed voorbij zijn, hoe moeilijk het nu ook is dat inzicht te aanvaarden. En voor ‘nu’ moge dit pamflet ons inspireren en aanzetten tot het oppakken van onze taken.

Bijlage 1.

Over het bijzondere van de wijze waarop de vier basiskrachten van de natuur zijn vastgesteld

De vier basiskrachten van de natuur, te weten de elektromagnetische kracht, gravitatie (zwaartekracht), de sterke en de zwakke kernkracht, zijn uiterst nauwkeurig vastgesteld. Als bijvoorbeeld de elektromagnetische kracht een fractie sterker zou zijn vastgesteld dan zouden de elektronen aan de atoomkern vast komen te zitten; de vorming van moleculen zou dan onmogelijk zijn; uiteraard zou er in dat geval ook geen water en dus geen leven kunnen bestaan. En zou de elektromagnetische kracht een fractie zwakker zijn uitgevallen, dan zou de atoomkern de elektronen niet vast kunnen houden; ook dan zouden er geen moleculen kunnen ontstaan en dus evenmin water en leven.

De elektromagnetische kracht is 10⁴⁰ maal zo sterk als de gravitatie. Zou deze 10⁴¹ maal zo sterk zijn, dan zou de gravitatie niet krachtig genoeg zijn om sterren te doen ontstaan. Zou deze daarentegen 10³⁹ maal de kracht van gravitatie bezitten dan zouden sterren in korte tijd zijn opgebrand. De zon zou dan niet lang genoeg branden om een biologische evolutie tot wasdom te brengen.

De sterke kernkracht bindt in de atoomkern de protonen aan de neutronen. Zou deze een klein beetje zwakker zijn vastgesteld dan zou alleen waterstof als element kunnen bestaan en zou deze een tikkeltje sterker zijn bepaald dan konden er alleen zwaardere elementen aanwezig zijn. In beide gevallen zou er geen water kunnen bestaan en dus geen leven.

De zwakke kernkracht is precies op de juiste wijze vastgesteld om het omzettingsproces van waterstof in helium in de sterren en dus ook in de zon, gelijkmatig (!) te doen verlopen. Bovendien is deze kracht exact de juiste om in de supernova's de zwaardere elementen te doen vormen. Hier zij opgemerkt dat alle elementen zwaarder dan helium die in het heelal en ook op aarde voorkomen afkomstig zijn van supernova's.

Bijlage 2. Over de het leven begunstigende eigenschappen van de planeet aarde

Wat maakt de aarde nu tot het hemellichaam dat in staat is leven te dragen?

De aanwezigheid van de juiste temperatuurrange van pakweg – 20 tot + 40 C (met enkele uitschieters naar onder en boven), een zeldzame kwaliteit.

De juiste massa; zwaarder zou al snel resulteren in een overmaat van waterstof in de atmosfeer; veel lichter zou betekenen dat geen atmosfeer kon worden vastgehouden,

De zon heeft een levensduur van ongeveer 10 miljard jaar, genoeg om een biologische evolutie te kunnen volbrengen. Sterren die supernova's vormen hebben een veel korter leven van ongeveer 100 miljoen jaar; deze hebben een massa van meer dan 30 maal de massa van de zon.

De rondgang van de aarde om de zon is nagenoeg cirkelvormig; zou deze elliptischer zijn, hetgeen veel gangbaarder is, dan zouden de temperatuuruitslagen extremer zijn en al gauw een beletsel vormen voor leven.

De afstand tot de zon is, althans volgens Prof. David Block, precies goed; 5% verder of 1 % dichterbij zou, zo meent hij, tot onoverkomelijke klimatologische omstandigheden leiden.

De omwenteling van de aarde in 24 uur is zeker gunstig te noemen; Venus bijvoorbeeld heeft een omwentelingstijd van 243 aardse dagen met bijbehorende extremen in temperatuur en een dag-nachtritme dat ook verder niet veel leven zou behagen.

De atmosfeer van de aarde bestaat voor een belangrijk deel uit het voor leven noodzakelijke zuurstof. Bovendien heeft dit gas het vermogen om in de hogere lagen van de atmosfeer ozon te vormen dat het leven beschermt tegen de dodelijke Uv-straling.

Er is een gunstige verhouding tussen land en zee van ongeveer 2 : 5 waardoor de voor landleven onmisbare regen in voldoende mate kan worden gevormd.

De tamelijk excentrische positie van de aarde in het Melkwegstelsel is gunstig; dichter bij de kern zou meebrengen dat de baan van de planeten om de zon door de grotere concentratie van massa's verstoord wordt. En een positie nog excentrischer zou met zich brengen dat niet alle elementen meer aanwezig kunnen zijn.

De aanwezigheid van een magnetisch veld om de aarde is noodzakelijk; zonder dit zou de dampkring door de zonnestormen al lang weggeblazen zijn.

Het is waarschijnlijk dat er in de toekomst nog meer voor het leven gunstige of noodzakelijke eigenschappen worden gevonden.

Bijlage 3. Over taken die in de eerste plaats door particulieren en particuliere organisaties maar zeker ook door overheden ter hand kunnen en moeten worden genomen om de wereld te verbeteren

Het inzetten op de vorming van mensen

Zoals gezegd is vorming gericht op het karakter en de persoonlijkheid (het verschilt daarmee van scholing dat gericht is op kennis en vaardigheden) naar het zich laat aanzien van het grootste belang. Mogelijkerwijs dat de leringen van Krishnamurti hierbij van nut zullen zijn. Voor het overige is dit niet de plaats om aan te geven hoe dat moet worden aangepakt. De inzichten en de mogelijkheden dienaangaande zullen per tijdsgewricht en per cultuur verschillen, maar zullen wel, naar we mogen verwachten, in de loop van de tijd steeds dichter bij elkaar komen te liggen. Natuurlijk zijn de opvoeding thuis, evenals het leerproces op school de eerste aanzet van vorming. En zonder twijfel spelen vrienden en vriendinnen, het verenigings- en bedrijfsleven ook een rol in dezen. We zien echter om ons heen dat dat onvoldoende is. Te veel mensen blijven vastzitten in wrok en woede, koesteren boze plannen, denken te veel in termen van eigenbelang, jagen het verzamelen van geld na om een paar onwenselijke trekken te noemen.

Beëindigen van ‘the war on drugs’

Er is de dwingende en onontkoombare noodzaak de war on drugs te beëindigen. Deze oorlog is al sinds lang verloren, want de verboden producten zijn alom verkrijgbaar. Het is onvoorstelbaar dat deze oorlog nog eens honderd of duizend jaar zou moeten voortduren. De nadelen van dit beleid zijn aanzienlijk; denk bijvoorbeeld aan de ziekte en sterfte ten gevolge van slechte drugs, de afrekeningen in het criminele milieu, het grote geld in handen van criminelen met het daaraan verbonden gevaar van omkoping van ambtenaren, intimidatie van politie- en justitieambtenaren. De voordelen overtreffen verre de nadelen; er is namelijk geen reden een substantiële toeneming van drugsgebruik te verwachten. Het einde van deze oorlog zal ongetwijfeld als een verademing worden ervaren. Drugs zullen vervolgens van overheidswege kunnen worden verstrekt, hetgeen de zuiverheid ongetwijfeld ten goede zal komen. Veel van de moordpartijen zullen stoppen; de helft van de gevangenisbevolking kan naar huis; de overbelaste gerechtelijke en politiële apparaten in de diverse landen kunnen op adem komen. Hier wordt moed en handigheid gevraagd van politici, want geen enkel landsbestuur kan deze stap alleen invoeren. Politici moeten dus bewerkstelligen dat een aantal landen gezamenlijk en tegelijk deze stap zetten. Andere landen zullen spoedig volgen. En alle weldenkende mensen moeten hen bij voortduring aan deze taak herinneren. Overigens blijft het natuurlijk wenselijk dat er gewaarschuwd wordt voor de gevolgen van drugsgebruik, niet door veertigplussers maar door tieners en twintigers met een verslavingsverleden. En als er toch drugs worden gebruikt moet er duidelijk worden gemaakt wat je dan vooral niet en wat je dan vooral wel moet doen.

Onderzoek naar de samenhang tussen de verschijnselen

Het ziet ernaar uit dat alle verschijnselen van deze wereld op een veelal geheimzinnige wijze met elkaar zijn verbonden; van deze verbondenheid vormt causaliteit slechts één aspect. Het is van belang diepgaand onderzoek naar dit verschijnsel in te stellen. Als eenmaal deze samenhang in kaart is gebracht en wordt doorgrond, mogen we verwachten dat veel meer zaken kunnen worden voorzien en doorzien. Dit zal veel aspecten van het beleid ten goede komen. In een vroeg stadium kunnen verder onwenselijke ontwikkelingen daardoor adequater worden bestreden. Voorts kunnen actuele gebeurtenissen worden voorzien, hetgeen met zich brengt dat onwenselijke activiteiten zoals criminele handelingen niet meer in het verborgene kunnen worden uitgevoerd. Als dit inzicht juist is zal de wereld er heel anders uit gaan zien.

Oorlogs- en calamiteitenpreventie

Zolang er landen zijn met legers en grote en kleine vernietigingswapens is het gevaar van oorlog aanwezig. Hoe meer landen beschikken over (massa)vernietigingswapens hoe bedreigender dit gevaar wordt. Een tweede gevaar wordt gevormd door de mogelijkheid dat fanatici de beschikking verwerven over massavernietigingswapens. Er is maar één manier om grote calamiteiten met redelijke zekerheid te vermijden en dat is het op centraal niveau (mondiaal gezien) beheren van de grote en kleine vernietigingswapens gecombineerd met een stringent toezichtprogramma. Landen met een sterk nationalisme en een neiging tot militarisme zullen daar niet gauw voor te vinden zijn. Toch moet aan de machthebbers duidelijk worden gemaakt, en wel bij voortduring, dat het blijven afwijzen van deze opzet vrijwel zeker eens in een grote catastrofe/oorlog zal resulteren met alle verschrikkingen van dien. Het is niet zo dat het plan voor de wereld daarmee dan van tafel is, maar welk weldenkend mens wil de ellende en het verdriet die dergelijke gebeurtenissen met zich brengen voor lief nemen? Het centrale beheer zal gezocht moeten worden bij kleinere landen alwaar al geruime tijd een democratische rechtstaat heerst. Dit soort landen zijn van nature niet oorlogszuchtig.

Er zijn natuurlijk nog veel meer negatieve situaties en ontwikkelingen te noemen die aanpak behoeven of waarvan de aanpak moet worden geïntensifeerd. Zonder volledigheid te betrachten en zonder de pretentie dat het hier verder om de belangrijkste problemen gaat, worden de volgende zaken (niet in volgorde van urgentie) benoemd:

Het terugdringen van het aantal geboortes in ontwikkelingslanden. Het matigen van disproportionele honoreringen. Het bijdragen aan een ontwikkeling waarin het grote bedrijfsleven er in de eerste plaats zal zijn voor de mensen i.p.v. voor het kapitaal.

Het saneren van de oceanen door de eilanden van plasticafval te verwijderen. Helpen van mensen die door werkloosheid aan de kant staan; dat kan door werk en inkomen te creëren. Het aanpakken van het verschijnsel dat sommige groepen mensen in sommige landen zich tweederangsburgers voelen. Het ondersteunen van dieren door mensen in problemen gebracht en het bestrijden van wangedrag jegens alle dieren. Bestrijding van natuurvernietiging en herstel van verloren natuur (uiterst urgent). Klimaat en milieu op orde brengen (uiterst urgent). Armoede en de daaraan (veelal) inherente honger bestrijden. Natuurlijk zijn er tal van problemen die al in de aandacht staan en waaraan reeds wordt gewerkt, maar in geen van deze gevallen geschiedt dat op afdoende wijze.

Nog een opmerking over een mondiaal euvel: We weten dat gedeelde verantwoordelijkheid geen verantwoordelijkheid is. Dit geldt ook voor landen. Eén enkel voorbeeld (maar er zijn veel meer voorbeelden): Stel dat de wereld één land zou zijn, dan zouden de plastic-eilanden in de oceanen allang zijn opgeruimd (nu laat de wereld het over aan een 22-jarige student). Voorlopig moeten we het doen met een groot aantal landen met soms onbekwame en corrupte regeringen.

Wat de aanpak betreft het volgende: Het gaat daarbij, zoals altijd, in eerste aanleg om een handjevol begaafde en bezielde mensen. Van aanzienlijk belang is dat er doelen worden gesteld en dat er gemeten resultaten worden geboekt en bekend gemaakt. Het is verder van groot belang dat we ons massaal betrokken voelen bij het ontwikkelingsproces van de wereld.

Tot slot nog dit: De aanbevolen attitude bij veel van de op te lossen problemen lijkt op die van FC Barcelona na de nederlaag tegen Paris Saint- Germain met 0 – 4. Bij de retourwedstrijd wist Barcelona toch te winnen en wel met 6-1.